Ճարտարապետա-հորինվածքային նկարագրություն

Եկեղեցին իր ծավալատարածական հորինվածքով պատկանում է 4-6-րդ դարերում Հայաստանում տարածված միանավ բազիլիկ սրահների տիպին: Այն աչքի է ընկնում իր դուրս շեշտված աբսիդով (Տեր-Մինասյան 1986, 58-59): Հայաստանի տարածքում արտաքուստ շեշտված աբսիդով եկեղեցիներ հայտնի են Ոսկեվազում, Իմիրզեկում, Բայբուրդում, Լուսակերտում, Ջարջարիսում, Փարպիում, Ջրվեժում, Բատիկյանում (Հասրաթյան 1976, 27):

Վերիշենի Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցին հետաքրքիր է նրանով, որ աբսիդը դրսից կիսաշրջանաձև է, այլ ոչ թե բազմանիստ (նկ. 3): Դրսից կիսաշրջանաձև աբսիդ ունեն նաև Ցոլակերտի, Լուսակերտի, Բատիկյանի վաղ միջնադարյան սրահավոր եկեղեցիները (Տեր-Մինասյան 1986, 64): Կառույցի պատերի մեջ և շրջակայքում նույնպես պահպանվել են վաղմիջնադարյան ճարտարապետական դետալներ (նկ. 4, 5)։

Վերիշենի Սբ․ Հռիփսիմե եկեղեցու չափերն են՝ 20,9 x 4,5 մետր: Հինգ զույգ որմնամույթերով ներքին տարածությունը բաժանվում է վեցը մասի: Հարկ է նկատել, որ որմնամույթերը այնքան լայն են, որ դրանց միջև եղած տարածությունը խորշերի տպավորություն են թողնում (նկ. 6):

Սբ․ Հռիփսիմե եկեղեցին կառուցված է տեղական անմշակ, մոխրագույն բազալտից՝ կրաշաղախով: Համեմատաբար խոշոր, կիսամշակ և մշակված քարեր օգտագործվել են եկեղեցու անկյունային հատվածների, մուտքերի կառուցման համար: Կարող ենք տեսնել, որ վաղ միջնադարյան եկեղեցիները Հայաստանում կառուցվել են ոչ միայն սրբատաշ քարից, այլ նաև՝ կոպտատաշ և անմշակ քարերից: Այդպիսի եկեղեցիներից է Լուսակերտի վաղմիջնադարյան եկեղեցին (Հասրաթյան 1976, 30-31):

Հուշարձանի մուտքերը երկուսն են՝ արևմտյան և հարավային (նկ. 7): Արևմտյան մուտքի ներկայիս տեսքն ավելի ուշ վերանորոգման արդյունք է՝ այն սլաքաձև է, իսկ որպես բարավորի քար օգտագործվել է խաչքար: Արևմտյան մուտքից վերև գտնվում է խաչաձև բացվածքով պատուհանը: Նույնպիսի բացվածքով պատուհան կա նաև արևելյան կողմում, որոնք ավելի ուշ են ավելացվել (նկ. 3): Հարավային մուտքից դեպի արևելք կա այժմ պատուհանի տեսք տրված մի բացվածք, որը, հավանաբար, նախկինում մուտք է եղել (նկ. 5): Բացվածքի մեծությունը բնորոշ չէ պատուհանի համար: Հարկ է նկատել, որ երկու մուտքերը ոճով և բարձրությամբ խիստ տարբերվում են (Տեր-Մինասյան 1986, 64):

Ներսից՝ պատերի վրա պահպանվել են սվաղի հետքեր (նկ. 6): Եկեղեցու լուսամուտները շատ տարբեր են, հարավային ճակատի պատերը ուղղանկյուն մեծ են (և թերևս այդ տեսքը ստացել են 19-րդ դարում), իսկ հյուսիսային ճակատինը նեղ են և փոքր։ Այժմ հիմնականում կառույցի հարավային կողմում է գտնվում պատմական գերեզմանոցը տասնյակ տապանաքարերով, խաչքարերով, վաղ քրիստոնեական կոթողների բեկորներով (նկ. 7):