Ցուցադրությունը և հավաքածուն

Թանգարանը բաղկացած էր նախասրահից, վեց ցուցասրահներից և ֆոնդերից: Նախասրահում տեղադրված էին Արթուր Մկրտչյանի կիսանդրին, Հադրութի շրջանի ռելիեֆ քարտեզը, Հադրութի տարբեր հուշարձաններից տեղափոխված խաչքար և քարե տարբեր քանդակների բեկորներ (նկ. 2)։

Վեց սրահներում ներկայացված էր Հադրութի շրջանի և Հայաստանի պատմությունն ըստ հետևյալ հաջորդականության (նկ. 3-6).

• 1-ին սրահ՝ Պատմական Դիզակ գավառի պատմա-ճարտարապետական հուշարձանների մասին ակնարկ, թանգարանի ստեղծման պատմությունը և հիմնադիր Գրիգորի Մարդանյանի կենսագրությունը։
• 2-րդ սրահ ` շրջանի բուսական և կենդանական աշխարհի, ինչպես նաև քարեդարյան շրջանի ներկայացում։
• 3-րդ սրահ` շրջանի մշակույթը բրոնզե դարից մինչև միջնադար, ներկայացված էին նաև գյուղատնտեսական գործիքներ, կենցաղային իրեր
• 4-րդ սրահ՝ շրջանի պատմությունը և մշակույթը նախախորհրդային և խորհրդային տարիներին։
• 5-րդ սրահ՝ Հայոց Մեծ եղեռնի, Հայրենական Մեծ պատերազմի և Սումգայիթյան ջարդերի պատմությունը, տարբեր բնագավառներում ճանաչում ստացած հադրութցիների լուսանկարներ ու կենսագրականներ։
• 6-րդ սրահ՝ ներկայացված էին Արցախյան առաջին պատերազմում զոհված հադրութցի ազատամարտիկների լուսանկարները` ըստ գյուղերի։ Առանձին վահանակներով ներկայացված էին Մարտական խաչի ասպետների, անհետ կորած ազատամարտիկների և ապրիլյան քառօրյա պատերազմում զոհված հադրութեցիների լուսանկարները, ինչպես նաև Արթուր Մկրտչյանի անցած ուղին։ Այստեղ էր դրված զոհված ազատամարտիկների հիշատակին նվիրված հուշարձանի մանրակերտը։

Վիճակը պատերազմից հետո

Ցավով պետք է նշենք, որ Հադրութի Արթուր Մկրտչյանի անվան հայրենագիտական թանգարանը իր կառուցվածքով, շենքային և տեխնիկական հագեցվածությամբ չէր համապատասխանում ժամանակակից թանգարանի կոնցեպտին։

44 օրյա պատերազմի ընթացքում թանգարանային ամբողջ ցուցադրությունը և ֆոնդերը մնացել են տեղում, և անցել են Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության տակ։

Ըստ տեղաբնիկների, ռազմական գործողության արդյունքում շենքը չի տուժել, միայն հրետակոծության արդյունքում վնասվել է տանիքը (նկ․ 9)։ Պատերազմից հետո Ադրբեջանի զինված ուժերի տարածած տեսանյութերից մեկում երևում է, որ Հադրութում ադրբեջանական բանակի կողմից անցկացված զորավարժությունների ժամանակ շենքը ծառայում է որպես թիրախ, իսկ վերջում պայթեցվում է։

Մինչև այժմ հայտնի չէ, որտեղ է թանգարանի հավաքածուն, արդյոք այն մնացել է պայթեցվող շենքում, թե ոչ։

2023 թվականին ԱՀ ԿԳՄՍ նախարարի որոշմամբ Արցախի պետական պատմաերկրագիտական թանգարանում ստեղծվել է Հադրութի պատմության բաժին, որն զբաղվում է նախկին թանգարանի փրկված էլեկտրոնային հավաքածուների հավաքչական և հետազոտական, ինչպես նաև շրջանին վերաբերող նոր նյութերի հավաքչական աշխատնքներով։