Պատմական ակնարկ
Վանքի մասին տեղեկություններ է հայտնում Մակար եպիսկոպոս Բարխուդարյանցը՝ «Հիմնուած է նոյն լեռնագօտու գագաթնագծի վերայ, Խաչմաչ և Մսմնայ գիւղերի մէջ. շինուած է մի կամարի վերայ եկեղեցու ձևով։ Երևում է հիմքերից՝ որ խիստ հին եղած է վանքս. բայց ժամանակ առ ժամանակ նորոգուած է սպիտակ անտաշ քարով։ Ունի միայն մի խորան, երեք լուսամուտ և մի դուռն արևմտեան կողմից և խաչազարդ բեմ, որոց մէն մին յիշատակ եղած է առանձին առանձին մարդից։ Երկարութիւնն 9 մետր 18 սանթիմ, լայնութիւնն 6 մետր 25 սանթիմ» (Բարխուտարեանց 1895, 101-102)։ Վանքի Սբ․ Աստվածածին եկեղեցու կառուցման մասին հստակ տվյալները բացակայում են։
Ե․ Լալայանն իր «Վարանդա» աշխատությունում նույնպես անդրադարձել է Շոշկավանքի Սբ. Աստվածածին եկեղեցուն։ Նա նշում է հուշարձանի տեղանքը ու չափսերը՝ «Խաչմաչ և Մսմնայ գիւղերի միջև տարածուող լեռնագագատու գագաթին (4669 ոտ․) է գտնվում։ Մի կամարի վրայ հաստատուած 9 մետր երկ․ և 6 մետր լայնութեան վանք է, որ ունի մի սեղան, երեք լուսամուտ և մի դուռն արևմտեան կողմից։ Գաւթում կան մի քանի ծառեր, ու սուրբ են համարվում» (Լալաեան 1897, 51)։
Համաձայն որոշ հետազոտողների՝ ծիսական կառույցն այստեղ գոյություն է ունեցել դեռևս վաղ միջնադարում: Հետագա դարերի ընթացքում, բազմաթիվ հուշարձանների նման, վանքը հիմնովին ավերվել է թշնամիների արշավանքների հետևանքով» (Բարխուտարեանց 1895, 101 -102)։ Այժմյան եկեղեցին վերակառուցվել է 17-րդ դարում: Ընդ որում, պատերի կառուցման համար օգտագործել են նախկին կառույցների քարերը, ինչպես նաև ավելի վաղ խաչքարեր ու տապանաքարեր:
Ճարտարապետական-հորինվածքային քննություն
Եկեղեցին պատկանում է միանավ կառույցների շարքին՝ ուղղանկյուն սրահ և արևելյան խորան: Կամարակապ ծածկը հենվում է զույգ մույթերի վրա: Բեմը հարդարված է խաչաքանդակներով (նկ. 4): Եկեղեցու շուրջը կարելի է տեսնել քանդված շինությունների՝ հավանաբար, գավթի և տնտեսական շինությունների ավերակները:
