Հարավ գյուղի սբ․ Մեսրոպ եկեղեցին

Տեղադրությունը

Սբ․ Մեսրոպ եկեղեցին գտնվում է Արցախի Ասկերանի շրջանի Հարավ գյուղի կենտրոնական հատվածում (նկ․ 1)։

Harav (1)

Նկ. 1 Եկեղեցու ընդհանուր տեսքը հարավ-արևմուտքից, լուս․ Ա․ Գրիգորյանի, 2022թ․։

Պատմական ակնարկ

Եկեղեցին կառուցվել է 18-րդ դարում, այնուհետև վերանորոգվել 19-րդ դարում։ Գյուղի և եկեղեցու վերաբերյալ տեղեկություններ են հասել Մակար Բարխուդարյանցի «Արցախ» աշխատությունից, որտեղ, ի թիվս այլ մանրամասների, նշվում է․ «Հարաւ գիւղ. հիմնուած է լեռնագօտու  հիւսիսային կողմում մի ձորակի աջ կողմի բարձրութեան վերայ, բնակիչք բնիկ, հողն բէկական և սակաւաբեր, բարեխառն օդն և կլիման, պատուական ջուրն, երկար կեանք 85 տարի, եկեղեցին սուրբ Մեսրոպ, քարուկիր, քահանայ մի» (Բարխուտարեանց 1895, 109)։

Ճարտարապետական – հորինվածքային քննություն

Ուղղանկյուն հատակագծով միանավ թաղակապ սրահ է, կառուցված տեղական կոպտատաշ քարերով և կրաշաղախով։ Սրբատաշ են միայն անկյունաքարերը, որմնասյուները, կամարաքարերը, դռների և լուսամուտների շրջանակները։ Թաղը հենվում է հյուսիսային և հարավային զույգ որմնասյուների և որմնակամարների վրա։ Դրսից պսակվում երկլանջ տանիքով:

Արևելքից կիսաշրջանաձև խորանն է, որին զուգահեռ երկու ավանդատներն են (նկ․ 2)։ Եկեղեցու հյուսիսային պատի խորշի մեջ՝ իր ավանդական տեղում, պահպանվել է մկրտության ավազանը (նկ․ 3)։ Խորանի կենտրոնական հատվածում, անմիջապես լուսամուտի տակ և հարավային պատին կան փոքրիկ որմնախորշեր, նախատեսված ծիսական իրերի պահպանության համար։

Նկ. 2 Ներսը արևմուտքից, լուս․ Ա․ Գրիգորյանի, 2022թ․։

Նկ. 3 Մկրտության ավազանը, լուս․ Ա․ Գրիգորյանի, 2022թ․։

Միակ մուտքը հարավից է, որը տեղակայված է կենտրոնից դեպի արևմտյան անկյունը (նկ․ 4)։ Այն իրականացված է սրբատաշ կվադրերի և պատկից սյուների երկտրամատ համակարգով, ինչը նույնպես բնութագրական է 18-19-րդ դարերի գյուղական եկեղեցիների համար: Եկեղեցին լուսավորվել է արևելքից երեք, հարավից երկու և արևմտյան ճակատից բացված մեկ լուսամուտներով (նկ․ 5, 6)։ Հարավային լուսամուտները սկզբնական տեսքով չեն պահպանվել, խորհրդային տարիներին քանդվել-մեծացվել են, իսկ եկեղեցին օգտագաործվել է տնտեսական նպատակներով։

Եկեղեցու տանիքի երկթեք ծածկը նախքան վերանորոգությունն ունեցել է ավելի թեքադիր լանջեր։

Նկ. 4 Եկեղեցու հարավային ճակատը , լուս․ Ա․ Գրիգորյանի, 2022թ․։

Նկ. 6 Մուտքը և լայնացված լուսամուտները, լուս․ Ա․ Գրիգորյանի, 2022թ․։

Նկ. 5 Ներսը արևելքից , լուս․ Ա․ Գրիգորյանի, 2022թ․։

Վիճակը պատերազմից առաջ, ընթացքում և հետո

Եկեղեցին չի գործում, տանիքի կղմինդրածածկը չի պահպանվել։ Խորհրդային տարիներին եկեղեցու կղմինդրածածկը փոխարինվել է ասբեստե թիթեղներով, որը, սակայն, ներկայումս խիստ վնասված վիճակում է։ Այդ իսկ պատճառով տանիքին ծառեր և բուսականություն են աճել։ Նախքան 2020 թվականի պատերազմը և պատերազմի ընթացքում եկեղեցին չի տուժել։

Գրականության ցանկ

  1. Բարխուտարեանց  1895    -  Բարխուտարեանց Մ․, Արցախ, Բագու։
Հարավ գյուղի սբ․ Մեսրոպ եկեղեցին
Հարավ գյուղի սբ․ Մեսրոպ եկեղեցին
Հարավ գյուղի սբ․ Մեսրոպ եկեղեցին
Արցախ