Ցրտնոտի կամուրջը
Տեղադրությունը
Կամուրջը գտնվում է Արցախի Հանրապետության Նոր Շահումյանի (Քարվաճառ) շրջանում՝ պատմական Ցրտնոտ և Խոլոզանց գյուղատեղիների միջև՝ Ցրտնոտ գյուղից 1,5 կիլոմետր հյուսիս-արևմուտք, Տրտու գետի վրա (Կարապետյան 2019, 394):
Պատմական ակնարկ
Կամրջի մասին պատմական տեղեկությունները բացակայում են: Ցրտնոտ և Խոլոզանց գյուղերը հիշատակվում են Դադիվանքի վիմագրերում (ԴՀՎ 5, 216) և 1763 թվականի կալվածացուցակում՝ վանքապատկան այլ գյուղերի հետ մեկտեղ (Կարապետյան 1999, 55): Քարվաճառի շրջանում քոչվոր ցեղերի (քրդեր) հաստատումից հետո երկու գյուղերը ստանում են նոր անվանումներ, որոնք հների աղավաղված և թարգմանված ձևերն են՝ Սոյուղբուլաղ (Ցրտաղբյուր) և Խոլազեյ-Ալխասլը:
Ճարտարապետա-հորինվածքային նկարագրություն
Կամուրջը միաթռիչք է, կառուցված է անմշակ քարերով՝ գլխավորապես գետաքարով, և կրաշաղախով (նկ. 1-3): Կամրջի անցուղու լայնությունը 2,05 մետր է, թռիչքը՝ 7,10 մետր: Հիմք ընդունելով կամրջի շինարարական առանձնահատկությունները և այլ կամուրջների հետ համեմատություն տանելով՝ հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանը կամուրջը թվագրում է մոտավորապես 13-16-րդ դարերով (Կարապետյան 2019, 394):
նկ. 1 Կամրջի ընդհանուր տեսքը, լուս. Ս. Դանիելյանի:
նկ. 3 Կամրջի շարվածքը, լուս. Ս. Դանիելյանի։
նկ. 2 Կամրջի միաթռիչք հատվածը, լուս. Ս. Դանիելյանի:
Վիճակը պատերազմից առաջ և հետո
Կամուրջն Արցախյան պատերազմների ժամանակ չի տուժել, Քարվաճառի ադրբեջանական օկուպացումից հետո կանգուն է: Կամուրջը 1980-ականների կեսերին սոյուղբուլաղցի ադրբեջանացած քրդերը «նորոգել են»՝ բետոնի շերտով ծածկելով անցուղու ամբողջ հատվածը և դրանով ավելացնելով թաղի ծանրությունը (Կարապետյան 1999, 55):
Գրականություն
- ԴՀՎ 5 - Դիվան հայ վիմագրության, պրակ 5, Արցախ, Երևան, 1982:
- Կարապետյան 1999 - Կարապետյան Ս., Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում, Երևան։
- Կարապետյան 2019 - Կարապետյան Ս., Մռավականք, Երևան։
Նոր Շահումյանի (Քարվաճառ) շրջան
Արցախ