Պատմական ակնարկ
Թաղոտը Արցախի հարուստ պատմական անցյալ ունեցող գյուղերից է։ Գյուղի կյանքն առավել ակտիվացավ 18-րդ դարի սկզբին՝ Սյունիքի Դարպաս (այն ժամանակ՝ Աղվերծ) գյուղից Խոջա Ղազարի և համագյուղացիների այստեղ հաստատվելուց հետո։ Մակար Եպիսկոպոս Բարխուդարյանցը նշել է․ «Թաղոտ գիւղ. հիմնուած է Դող աւանի հարաւային կողմում, Մոխրենիսի ձորից հոսող առուի աջ կողմի բարձրութեան վերայ. բնակիչք տեղափոխուած են Մեծ Սիւնեաց Դարաբաս գիւղից, հողն արքունի, տեղական բերքերն նոյն, բարեխառն օդն և կլիման, պատուական ջուրն, երկար կեանք 85, եկեղեցին սուրբ Յովհաննէս, քարուկիր. քահանայ երեք։ Ծուխ՝ 70, ար.՝ 256՝, իգ.՝ 219 (Բարխուտարեանց 1895, 73)։
Սբ․ Հովհաննես եկեղեցու կառուցման թվականը հայտնի չէ, ամենայն հավանականությամբ այն 19-րդ դարասկզբի շինություն է։ Գրավոր աղբյուրներում եկեղեցին հիշատակվում է 1841 թվականից։
Ճարտարապետական – հորինվածքային քննություն
Ուղղանկյուն հատակագծով միանավ թաղակապ սրահ է (չափ․ 13,9x8մետր), կառուցված տեղական կոպտատաշ կրաքարով և ավազաքարով (նկ․ 3, 4)։ Սրբատաշ են միայն անկյունաքարերն ու կամարաքարերը։ Երկլանջ տանիքը հենված է հարավային և հյուսիսային պատերին։ Միակ մուտքը հարավից է։ Լուսավորվում է արևելքից երեք և մյուս ճակատներին բացված մեկական լուսամուտներից: Հարավային լուսամուտը խորհրդային տարիներին քանդվել և լայնացվել է (նկ․ 5)։ Արևելքից կիսաշրջանաձև խորանն է, որին զուգահեռ երկու ավանդատներն են։ Ներսում, հյուսիսային պատի խորշի մեջ, ավանդատանը մոտ պահպանվել է մկրտության ավազանը
