Խանձաձորի սբ․ Աստվածածին եկեղեցին

Տեղադրություն

Եկեղեցին գտնվում է Արցախի Հանրապետության Հադրութի շրջանի Խանձաձոր գյուղում: Գյուղը տեղակայված է Դիզափայտի հարավ-արևելյան լանջին, մերկ ու անհրապույր տարածքում (նկ. 1), որտեղից էլ ստացել է իր անունը: Գյուղի մյուս անունը Ծառիշեն է, ինչը կապվում է գյուղի կենտրոնում վեր խոյացող թեղու մեծ ծառի հետ (Մկրտչյան 1985, 128): Հետազոտող Շահեն Մկրտչյանը Լեռնային Ղարաբաղի հուշարձաններին նվիրված և 1985 թվականին հայերենով հրատարակված իր գրքում տալիս է գյուղի և եկեղեցու խիստ համառոտ նկարագրությունը: Ավելի մանրամասն եկեղեցուն հեղինակը անդրադառնում է արդեն ռուսերենով 1988 թվականին հրատարակված Լեռնային Ղարաբաղի հուշարձաններին նվիրված գրքում (Мкртчян 1988, 104):

Եկեղեցին գտնվում է գյուղի հարավ-արևմտյան բարձրադիր թաղամասում՝ Հայրենական պատերազմին նվիրված հուշարձանի հարևանությամբ:

Պատմական ակնարկ

Եկեղեցու մասին պատմական տեղեկությունները բացակայում են: Համաձայն Արցախի Հանրապետության Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության Հուշարձանների պահպանության վարչության Խանձաձորի սուրբ Աստվածածին եկեղեցու վկայագրի՝ եկեղեցին կառուցվել է 19-րդ դարում՝ նախկինում այստեղ եղած եկեղեցու տեղում:

Ճարտարապետա-հորինվածքային նկարագրություն

Եկեղեցին հատակագծում ուղղանկյուն, միանավ թաղածածկ սրահ է՝ արևելյան կիսաշրջան խորանով և կից ավանդատներով (նկ. 2), ընդ որում բեմը աղոթասրահից բարձր է միայն մեկ աստիճանով (նկ. 7): Գլանաձև թաղը հենվում է պատկից սյուներով կազմվող կամարաշարի վրա: Եկեղեցու չափերն են 14 X 6 X 7 մետր: Միակ մուտքը հարավից է (նկ. 3):  Բարավորի վերին քարի վրա, որը կրկնակի է օգտագործվել և հարմարացվել է բարավորի համար, առկա են երկու մեծ խաչաքանդակներ: Մուտքի աջ ու ձախ կողմերում պատի մեջ ագուցված են 17-րդ դարին բնորոշ մեկական խաչքարեր (նկ. 4), որոնցից աջակողմյանը պարունակում է արձանագրություն: Եկեղեցին կառուցված է տեղական կիսամշակ կրաքարով (նկ. 5, 6):