Հին Սխտորաշենի սբ․ Աստվածածին եկեղեցին

Ճարտարապետական-հորինվածքային քննություն

Ուղղանկյուն հատակագծով միանավ դահլիճ է, արևելյան կողմում կիսաշրջանաձև խորանով, որի հյուսիսային և հարավային պատերին կան երկու պատրհաններ։ Ներքուստ թաղածածկ է, արտաքուստ երկթեք տանիքով։ Թաղը հենվում է պատկից զույգ սյուներից բարձրացող սլաքաձև կամարների վրա։ երկարությունն է 13,7 մետր, լայնությունը` 7 մետր և բարձրությունը` 6 մետր:

Կառուցված է կաթնագույն կրաքարով, շքամուտքը, սրահի արտաքին անկյունները, լուսամուտների, խորշերի և մկրտության ավազանի պարակալները շարված են մեծ սրբատաշ քարերով։ Արևմտյան պատը դրսից և ներսից՝ ավագ խորանի լայնությամբ ամրացված են եղել գերաններով կազմված հորիզոնական հակասեյսմիկ գոտիով. գերաններն այժմ բացակայում են:

Շքամուտքը բացվում է հարավից, այն ունի ժամանակի եկեղեցիներին բնորոշ ճարտարապետական և զարդաքանդակային ձևավորում՝ արտաքին սրբատաշ եզրակալ, մուտքի քանդակազարդ եզրաքարեր, լայն կիսաշրջան բարավոր (նկ․ 4)։ Բարավորի ներքնամասի հորիզոնական քանդակազարդ գոտին շարունակում և ամբողջացնում է մուտքի եզրաքարերի հարադարանքը՝ ընդգծելով դրա հանդիսավորությունը։ Մնացած մակերեսը զբաղեցնում են երեք կամարների մեջ ներառված մեկական տարազարդ խաչերը, որոնց ստորոտում խոշոր կանոնավոր երկաթագիր տառերով փորագրված է եկեղեցու կառուցման թվականը (նկ. 3)։

Մուտքի աջ կողմի վերին մեծ եզրաքարը հարդրաված է չորս հյուսածո վարդյակներով,  հաջորդ սալի վրա փորձ է արվել պատկերել արևային ժամացույց, հաջորդ երկու սալերին պահպանվել են անավարտ արձանագրություններ, որոնք ամբողջական տեքստ չեն կազմում (նկ․ 5): Հավանական է, որ մուտքի աջակողմի քանդակներն ու արձանագրություններն ավելացվել են հետագայում։

Կառույցը լուսավորվում է արևելյան և հարավային կողմից բացվող լուսամուտներից։

Եկեղեցու ներսում հյուսիսային պատի կամարի ստորին հատվածում կա ևս մի արձանագրություն, կրկին հետագայում հավելված և անկանոն։ Այստեղ ընթեռնելի են․ «Կարապետ/… Յարու[թ[ի[ւն]/ Տ[է]ր Պողոսեան» անունները (նկ․ 6):