Մեսիս վանքը

Ներսից եղել է ծեփված՝ հետքերը երևում են ավագ խորանի հատվածում: Արևմտյան մուտքի բարավորը կազմել են սրբատաշ մի քանի քարերով, որոնց վրա փորագրված է եղել չորս տողանոց շինարարական արձանագրությունը: Ցավոք պահպանված հատվածներից կարելի է միայն դատել, որ այն վերաբերում է եկեղեցու կառուցմանը (Կարապետյան 1986, 87):

Եկեղեցուն արևմուտքից հարել է քառակուսի հատակագիծ ունեցող գավիթը: Այն կառուցված է նույն կերպ, ինչ եկեղեցին և մատուռ-դամբարանը: Ներկայումս գավիթը ծածկ չունի: Այն ունի երկու մուտք. առաջինը և գլխավորը հարավային ճակատի արևմտյան անկյան մոտ է, իսկ երկրորդը՝ հյուսիսային ճակատի արևելյան անկյան մոտ (նկ. 7, 8): Գլխավոր մուտքի անկյունաքարերից մեկի վրա կա 12-13-րդ դարերին բնորոշ գրչությամբ հինգ տողանոց ընդարձակ արձանագրություն (նկ. 9). ‹‹Ես Աբուհսրամ միաբանեցա/ ս[ուր]բ ուխտիս եւ միաբանքս խոստ/ացան ի տարումն :Ա: աւր պատար/ագ իմ եղբաւրն Հազարոյ. անխ/ափան կատարեն›› (Կարապետյան 1986, 87): Մեսիս վանքում էր գտնվում և Վերին Խաչենի իշխան Գրիգոր Ա Ծարեցու (իշխել է մոտ 1224-1260 թվականներին, տե՛ս Պետրոսյան, Կիրակոսյան, Սաֆարյան 2009, 30) մի կարևոր արձանագրություն, որից պահպանվել էր․ «Ես Գրիգոր՝ որդի Դոփին և Հասանայ, որ տ[է]ր էի Չարաբերդոյ, Ականաբերդոյ, Ճխընկանից։ ։Յ։ (30) ամի Չարաբերդ տաճկին էր։ Ես զաւրութեամբ Ա[ստուծո]յ պահեցի զԱկանա…» (Հ. Պետրոսյանի դաշտային օրագրից)։ Ցավոք, 2020 թվականի մեր այցելության ժամանակ արձանագրասալը գտնել չհաջողվեց։

Գավթի հարավային կողմում՝ մի քանի մետր հեռու, պահպանվել է նաև երկու մասի բաժանված մի հսկա խաչքար հետևյալ արձանագրությամբ. ‹‹ՈԾԴ (1205) ես Գորգ կան(գ)նեցի խաչս եղբաւր իմոյ Իշխանիկի›› (Կարապետյան 1986, 87):  Սա վանքի ամենահին թվակիր արձանագրությունն է: Հաջորդ երկու խաչքարերը 1247 թվականի են. ‹‹Թ[վին] ։ՈՂԶ։ (1247) ես Խա… (յիշե)ցէք›› (նկ. 10) և  ‹‹Թի(ւ) ։ՈՂԶ։ (1247) ես Զաիր…›› (Կարապետյան 1986, 88): Գավթի պատերի մեջ նույնպես ագուցված են մի շարք խաչքարեր (նկ. 11-13)։