Մսմնայի սբ․ Աստվածածին եկեղեցին
Տեղադրությունը
Սբ․ Աստվածածին եկեղեցին գտնվում է Արցախի Մարտունու շրջանի Մսմնա գյուղի կենտրոնում (նկ․ 1)։
Պատմական ակնարկ
Սբ․ Աստվածածին եկեղեցին կառուցվել է 1881 թվականին։ Եկեղեցու վերաբերյալ տեղեկություններ է հաղորդում Մակար Բարխուդարյանցը, ով ի թիվս այլ մանրամասների, նշում է, որ «եկեղեցին Սուրբ Աստուածածին, քարուկիր, կառուցեալ երկու կամարների վերայ. քահանան գալիս է Ղաւախան (Կավահան) գիւղից» (Բարխուտարեանց 1895, 108)։
Թեև եկեղեցին կառուցվել է 19-րդ դարի վերջերին, սակայն պատերին ագուցված խաչքարերը և զարդաքանդակ բեկորները վկայում են, որ այստեղ սրբատեղի է եղել առնվազն 12-13-րդ դարերից սկսած (նկ․ 2, 3)։
Ճարտարապետական-հորինվածքային քննություն
Ուղղանկյուն հատակագծով միանավ թաղակապ սրահ է, կառուցված տեղական կրաքարով և կրաշաղախով (նկ․ 4)։ Թաղածածկը հենված է հյուսիսային և հարավային զույգ որմնասյուներից բարձրացող որմնակամարների վրա։ Արտաքինից պսակվում է երկլանջ տանիքով։ Սրբատաշ են միայն անկյունաքարերն ու կամարաքարերը։ Եկեղեցու կիսաշրջանաձև խորանին կից գտնվում են ավանդատները: Խորհրդային տարիներին եկեղեցին վեր է ածվել պահեստի, հատակը բարձրացվել է, ավանդատների դռները՝ փակվել (նկ․ 5)։ Եկեղեցու հյուսիսային պատի խորշի մեջ, ավանդատանը կից պահպանվել է մկրտության խաչաձև ավազանը (նկ․ 6)։
Միակ մուտքը հարավից է, որը տեղակայված է կենտրոնից դեպի արևմտյան անկյունը: Լուսավորվել է արևելյան ճակատում բացված երեք և հարավային ու արևմտյան ճակատներում բացված մեկական լուսամուտներով (նկ․ 7,8)։ Հարավային լուսամուտը չի պահպանվել, այն խորհրդային տարիներին քանդվել-մեծացվել է։ Եկեղեցու հարավային ճակատին, մուտքի բարավորին պահպանվել է եկեղեցու շինարարության տարեթիվը, ըստ որի՝ եկեղեցին կառուցվել է 1881 թվականին (նկ․ 9)։
Վիճակը պատերազմից առաջ, ընթացքում և հետո
Եկեղեցին չի գործում, տանիքի կղմինդրածածկը չի պահպանվել։ Խորհրդային տարիներին եկեղեցու տանիքը ծածկվել է ասբեստե թիթեղներով, որն այժմ վնասված և խարխուլ վիճակում է։ Տանիքին ծառեր և բուսականություն են աճել։ Նախքան 2020 թվականի պատերազմը և պատերազմի ընթացքում եկեղեցին չի տուժել։
Գրականություն
- Բարխուտարեանց 1895 - Բարխուտարեանց Մ․, Արցախ, Բագու։
Մարտունու շրջան, գյուղ Մսմնա
Արցախ