Պատմական ակնարկ
Դաշուշեն գուղի մասին տեղեկություններ է հայտնում Մակար Բարխուդարյանցը իր «Արցախ» աշխատությունում (Բարխուտարեանց 1895, 131)։ Բարխուդարյանցը ներկայացնում է Դաշու Շէն գյուղի տեղադրությունը, բարիքներն ու կլիման։ Շեշտում է, որ 40 ծուխ բնակիչները տեղաբնիկներ են։ Անդրադառնում է Սբ․ Սրաբեկ ուխտատեղիին և նշում, որ ունի շատ ուխտավորներ հիմնականում Շուշիից։ Բարխուդարյանցը նաև նշում է, որ Ներքի-շէն և Սողոմոնի շէն բնակատեղիներից մնացել են ավերակները, իսկ բնակիչները 1860 թվականին տեղափոխվել են Շուշի (Բարխուտարեանց 1895, 131)։ Դաշուշենի (Քարաշեն) վերաբերյալ տեղեկություններ ենք ստանում նաև եկեղեցու, աղբյուրների և տապանաքարերի վրա պահպանված արձանագրություններից։
Բարխուդարյանցը հիշատակում է նաև Սբ․ Աստվածածին եկեղեցին, նշում, որ եկեղեցին ունի մեկ քահանա։ Սբ․ Աստվածածին եկեղեցին խորհրդային շրջանում օգտագործվել է որպես մշակույթի տուն, ապա որպես պահեստ։ Արևմտյան կողմից կառուցվել է երկհարկանի կից շինություն։ Անկախության տարիներին վերականգնվել է եկեղեցու նախնական գործառույթը, եկեղեցին վերանորոգվել է բարերարների կողմից։
Ճարտարապետական-հորինվածքային քննություն
Սբ․ Աստվածածին եկեղեցին գտնվում է գյուղի մեջ, ունի 8 մետր լայնություն և 11 մետր երկարություն (1843 թ․, նկ․ 1)։ Այն միանավ սրահ է՝ ավագ խորանի երկու կողմերում ավանդատներով: Հյուսիսային պատի մեջ մկրտության ավազանն է (նկ․ 2)։ Կառուցված է տեղական կոպտատաշ կրաքարով, մուտքը հարավային կողմից է։ Ներքուստ թաղածածկ է, տանիքը հենվում է կառույցի պատերի, խորանի կամարակապի և թաղակիր կամարի վրա։ Կառույցի անկյունային հատվածները, մուտքերի եզրաքարերը, խորանի կամարակապը և թաղակիր կամարը կառուցված են սրբատաշ քարերով (նկ․ 3)։ Կամարանցումները ոճավորված են (նկ․ 4)։ Կառույցն ունեցել է կղմինդրե ծածկ, որը խորհրդային շրջանում փոխարինվել է թիթեղով։ Վերականգնման ժամանակ կառույցի տանիքի կենտրոնական հատվածում ավելացվել է քառաոտ զանգաշտարակը:
