Ճապկուտի եկեղեցին

Պատմական ակնարկ

13-րդ դարի պատմիչ Ստեփանոս Օրբելյանը իր «Պատմութիւն նահանգին Սիսական» աշխատության մեջ Ճապկուտը հիշատակում է որպես Տաթևի վանքին հարկ վճարող Քաշունիք գավառի խոշոր բնակավայրերից մեկը (Օրբէլեան 1910, 375)։ Հիմք ընդունելով  ճարտարապետական-հորինվածքային լուծումները և ագուցված խաչքարերն ու տապանաքարերը՝ եկեղեցին 17-րդ դարի կառույց է: 18-րդ դարի երկրորդ կեսից տեղում հաստատված քրդերը կառույցն օգտագործել են տնտեսական նպատակներով (նկ․ 3)։

Ճարտարապետական-հորինվածքային քննություն

Եկեղեցին կառուցված է տեղական անմշակ քարով և կրաշաղախով։ Պատերի ստորին հատվածներում և անկյուններում օգտագործված են ավելի մեծ չափերի կոպտատաշ քարեր։ Կառույցը ուղղանկյունաձև միանավ բազիլիկ է, արտաքին 13․70x8․15 մետր չափերով (Կարապետյան 1999, 191, նկ․ 4)։ Արևելյան կողմում տեղավորված են պայտաձև խորանն ու միակ ավանդատունը (խորանից հարավ), ինչի արդյունքում խորանը շեղված է կենտրոնական առանցքից դեպի հյուսիս։ Պահպանված միակ մուտքը հարավային կողմում է։ Բարավորը միակտոր քար է, երեք խոշոր խաչաքանդակներով և ուղեկցող ավելի փոքրաչափ խաչերով։ Բարավորի վրա պահպանվել է նաև կառուցման արձանագրությունը «Թ. :ՌՂ:» (1641 թվական)։ Մուտքի եզրաքարերը տապանաքարեր են (նկ. 5): Եկեղեցին ունի երկու լուսամուտ արևելյան պատի վրա, որոնցից մեկը բացվում է դեպի ավագ խորան, իսկ մյուսը դեպի ավանդատուն։ Եվս երկու լուսամուտներ էլ առկա են հարավային պատի մեջ։ Պատերի մեջ օգտագործվել են 13-17-րդ դարերի բազմաթիվ տապանաքարեր և խաչքարեր (նկ․ 6)։

Մատենագրական քննություն

Հետազոտող Ս․ Կարապետյանն իր «Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում» գրքում ներկայացրել է Ճապկուտ գյուղն ու եկեղեցին (Կարապետյան 1999, 191)։

Վիճակը պատերազմից առաջ, ընթացքում և պատերազմից հետո

Ճապկուտի եկեղեցին պատերազմից առաջ և հետո ոչ մի էական փոփոխության չի ենթարկվել (նկ․ 7)։