Խնուշինակի սբ․ Աստվածածին եկեղեցին

Պատմական ակնարկ

Խնուշինակի սբ․ Աստվածածին եկեղեցու մուտքի ճակտոնի վրա պահպանվել է կառույցի հիմնական արձանագրությունը, ըստ որի եկեղեցին 1860 թվականին կառուցել է Շուշի քաղաքից աղա Հայրապետ բէկ Դօլուխանեանցը․ «Ի ՌՅԹ. Կամաւն Աստուծոյ կառուցաւ եկեղեցիս Խնշինագ գեղջ անուն սուրբ Աստուածածնի սեպհական արդեամբք և ծախիւք Շուշի քաղքցի բարեպաշտօն, ազնուազգի աղա Հայրապետ բէկի Դօլուխանեանց ի յիշատակ հոգւոյ իւրոյ և ազնուհւոյ ամուսնոյն իւրոյ Բակումայ Մէլիք Բէկլարեանց և ծնողաց իւրոց հօրն Բաղդասար բէկի, մօրն Նազլու Խանին» (Բարխուտարեանց 1895, 120)։

Կառույցի երկրորդ արձանագրությունը գտնվում է թաղակիր որմնասյան վրա և հավանաբար վերաբերվում է տանիքի փոքր զանգակատան կառուցմանը, որից հիմա պահպանվել են միայն չորս սյուները․ «Սբ եկեղեցուն վերնատունն/ յիշատակ է Բաբա յԵփրեմե/անի, իւր որդւոյ Խաչատուրի/ և կողակից Մարգարիդի/ 1894 ամի 22 դեկտեմբերի» (նկ․ 2)։

Խնուշինակի սբ․ Աստվածածին եկեղեցու վերաբերյալ տեղեկություններ ենք ստանում կառույցի արձանագրություններից, ինչպես նաև Մակար Բարխուդարյանցի «Արցախ»  աշխատությունից, որտեղ այլ մանրամասների թվում նշվում է նաև, որ եկեղեցին ունեցել է երկու քահանա (Բարխուտարեանց 1895, 120)։

Ճարտարապետական-հորինվածքային քննություն

Եկեղեցին, խորանին երկու կողմից կից ավանդատներով, միանավ սրահ է։  Թաղը, թաղակիր կամարները և գմբեթարդն ընդգծված սլաքաձև են, ինչը աղոթասրահին հաղորդում է ուղղահայաց ձգվածություն (նկ․ 3): Պատերը շարված են տեղական անմշակ քարից, բացառությամբ  անկյունային հատվածների, ինչպես նաև մուտքի ու պատուհանների, թաղակիր կամարների ու բեմառեէջքի  քարերից, որոնք սրբատաշ են։ Եկեղեցին ներքուստ ծեփապատ է։  Հյուսիսային պատի մեջ մկրտության ավազանն է։ Կառույցի  երկարությունն է 17,45 մետր, լայնությունը` 8,80 մետր։