Վարդաձորի սբ․ Աստվածածին եկեղեցին

Պատմական ակնարկ

Սբ․ Աստվածածին եկեղեցին կառուցվել է 19-րդ դարում։ Մուտքի բարավորին փորագրված շինարարական արձանագրության մեջ թվականի հատվածն անավարտ է մնացել (նկ․ 2)։ Երկու մասից բաղկացած արձանագրությունը հետևյալն է․ «Շինեցաւ ս[ուր]բ Ա[ստուա]ծածնայ հայոց եկեղեցիս/ Փիրաջամալ գեղջ ծախ[ուք] իւրովք Բաղտաս/ար Շամխալեանցին և որդոց նորին Սարգ/իսին և Յօհաննէսին. և համայն ննջեցելոցն/ ասասց[ե]ն. Ա[ստուա]ծ ողորմի, ամնէն։/

Շինեցաւ ս[ուր]բ Ա[ստուա]ծածնայ եկեղեցիս հայոց Փ/իրաջամալ գեղջ, ծախուք Շուշա քաղաքացի/ մ[ա]հտ[ե]սի Շահկալտիի Յարութ[իւ]նեանցի, ի յ[ի]շ[ա]տակ/ և ի փրկութ[իւ]ն հոգոյ վաղաթառամ որդոյ Միրզ/ային և ծնողացն, որ և աւարտեցաւ ի թիւն Քրիս[տոսի]․․․»:

Գյուղի և եկեղեցու վերաբերյալ տեղեկություններ են հասել Մակար Բարխուդարյանցի «Արցախ»  աշխատությունից, որտեղ այլ մանրամասների թվում նշվում է․ «Փիր-Ճամալ գիւղ. հիմնուած է նոյն սարի արևելահայեաց լանջի վերայ, բնակիչք բնիկ, ոմանք տեղափոխուած Ջրաբերդից, սակաւք Հին Քեաթուկից և Բէլուկանից, հողն բէկական, անջրդի, այգեւէտ, բայց հացատու, օդն, կլիման և ջուրն նշանաւոր. երկար կեանք 100, եկեղեցին սուրբ Աստուածածին, քարուկիր, որը կառուցանել տուած են իւրեանց ծախքով Շուշեցի բարեպաշտ Մահտեսի Շահկեալդին և Փիր-Ճամալեցի հանգուցեալ Բաղդասար Շամխալեանն. քահանայ մի։ Ծուխ 146. ար. 475. իգ. 357» (Բարխուտարեանց 1895, 128)։