Կավահանի (Ղավախանի) Սբ․ Աստվածածին եկեղեցին

Ճարտարապետական – հորինվածքային քննություն

Ուղղանկյուն հատակագծով միանավ թաղակապ սրահ է, կառուցված տեղական կոպտատաշ քարերով և կրաշաղախով։ Սրբատաշ կրաքարից են կերտված միայն  շինության առավել պատասխանատու և գեղարվեստական նշանակություն հաղորդող հատվածները՝ անկյունաքարերը, որմնասյուները, կամարաքարերը, դռների և լուսամուտների շրջանակները։

Թաղածածկը կրող որմնակամարներն ունեն սլաքաձև կառուցվածք (նկ․ 4, 5)։

Գեղեցիկ ճարտարապետական հարդարանք ունի հատկապես հարավային ճակատից բացված միակ մուտքը (նկ․ 6)։ Եկեղեցու հարդարանքը զուսպ է, այն հիմնականում զարդարված է ագուցված խաչքարերով և պարզ խաչաքանդակներով։

Արևելքից կիսաշրջանաձև խորանն է, որին զուգահեռ երկու ավանդատներն են (նկ․7)։ Եկեղեցու, հյուսիսային պատին կամարակապ որմնախորշի մեջ եղել է մկրտության ավազանը, որը սակայն չի պահպանվել։ Խորանի հյուսիսային և  հարավային պատերին կան փոքրիկ որմնախորշեր, նախատեսված եկեղեցական և ծիսական իրերի համար։

Թաղածածկը հենված է հյուսիսից և հարավից զույգ որմնասյուների և որմնակամարների վրա։ Արտաքուստ ունի դեպի հարավ և հյուսիս նվազող երկլանջ ծածկ։ Լուսավորությունը կատարվել է արևելքից երեք, հարավից երկու և արևմտյան ճակատից բացված մեկ լուսամուտներով (նկ․ 8-10)։ Հարավային լուսամուտներն ունեն ավելի մեծ չափեր։ Արևելյան մեծ լուսամուտը բացվում է կենտրոնական խորանում, մյուս երկուսը լուսավորում են ավանդատները։

Խորհրդային տարիներին եկեղեցին օգտագործվել է տնտեսական նպատակներով։ Հյուսիսային պատում նոր մուտք է բացվել. պատերը սվաղապատվել են, որի արդյունքում ծածկվել են մուտքի բարավորի խաչաքանդակները, համարյա անըթեռնելի է դարձել շինարարական արձանագրությունը: Նախնական կղմինդրածածկը փոխարինվել է ասբեստե թիթեղով։

Վիճակը պատերազմից առաջ, ընթացքում և հետո

Եկեղեցին չի գործել։ Ասբեստե ծածկը խիստ վնասված վիճակում է։ Նախքան 2020 թվականի պատերազմը և պատերազմի ընթացքում եկեղեցին չի տուժել։ Ներկայումս հուշարձանի ճակատագիրն անհայտ է։